Php Diziler (Array)

Dizileri tanım olarak kısaca daha önceden öğrendiğin değişkene birden fazla değer atamak ve atadığın değerleri sırayalayıp, çoklu verilere rahat müdahale etmeni sağlayan veri tipleri diyebilirim.
Değerleri bir kategori altında toplamak ya da daha dinamik değişkenler oluşturmak için diziler idealdir. Örneğin sadece bir $uyeler değişkeninde yüzlerce kullanıcının verilerine ulaşıp değişiklikler yapabiliriz.
Dizilerin kullanımı, oluşturulması ve değiştirilmesi gayet basit aynı zamanda bunların birden fazla da yolu var.

Dizi (Array) oluşturma

İster Array() fonksiyonunu kullanarak istersen de fonksiyon kullanmadan dizi oluşturabilirsin.
İlk olarak Array() fonksiyon ile oluşturmayı göstereyim:

$meyveler = array("Elma", "Armut", "Muz", "Kiraz");

$meyveler dizisine array() fonksiyonuyla 4 tane değer atadık.
Aynı işlemi fonksiyon kullanmadan yapalım:

$meyveler[0] = "Elma"; $meyveler[1] = "Armut"; $meyveler[2] = "Muz"; $meyveler[3] = "Kiraz";

Fonksiyonsuz yöntemde aslında dizinin nasıl sonuç verdiği ortaya çıkmış oluyor.
Üstteki Array() fonksiyonu ve fonksiyonsuz şekilde oluşturduğumuz dizilerde aynı işlemi yaptık.
Array() fonksiyonu ile oluşturduğumuz bu dizide her bir değerin anahtarı sayısal olur, yani anahtarlar 0, 1, 2, 3, … şeklinde gider. Yukarıdaki $meyveler dizisinin 0. anahtarının değeri Elma, 1. anahtarının değeri ise Armut olur.
Array() fonksiyonu ile anahtarları sayısal olmayan ve kendi istediğin gibi olacak olan diziler oluşturmak için ise şu yöntemi uygulamalısın:

$meyveler = array('bir' => 'Elma', 'iki' => 'Armut', 'üç' => 'Muz');

Burada anahtarlarını kendim belirtmiş oldum. Aynısını bir de Array fonksiyonunu kullanmadan yapayım:

$meyveler['bir'] = 'Elma'; $meyveler['iki'] = 'Armut'; $meyveler['üç'] = 'Muz';

Bu da bir önceki örneğin fonksiyonsuz tanımlanmış hali.
Dizilerde bir adet anahtara ve sonrasında her anahtar için bir değere ihtiyacın var. Burada anahtar olan kısım ve değer olan kısmı şu şekilde göstereyim:

$dizi["anahtar"] = "değer";

Anahtar olan kısıma ister sayı istersen de yazı girebilirsin. Sıralamalar için ideal olan dizi anahtarı sayılardır. Sayı anahtarlar ile dizilerde daha rahat çalışabilirsin.

Dizileri kullanmak

Bir dizi oluşturduktan sonra onu oluşturduğun gibi kullanıp, değiştirebilirsin. Hemen örnek ile açıklayayım:

$meyveler[0] = "Elma"; $meyveler[1] = "Armut";   echo $meyveler[0];

Ekranda Elma yazar.

Dizileri değiştirmek

$meyveler[0] = "Elma"; $meyveler[0] = "Portakal";   echo $meyveler[0];

Ekranda Portakal yazar. Çünkü $meyveler dizisinin 0. anahtarının değeri Elma iken sonraki satırda Portakal olarak değiştirdik.
Hep sayısal anahtarlar ile gösterdik, şimdi bir de yazılı anahtarlar ile göstereyim:

$misafir["isim"] = "Musa"; $misafir["yaş"] = 18; $misafir["il"] = "İstanbul";   echo 'Misafirin ismi ' . $misafir["isim"] . ', yaşı ' . $misafir["yaş"] . ', ili ise ' . $misafir["il"] . '.';

Ekranda Misafirin ismi Musa, yaşı 18, ili ise İstanbul. yazar.

İç içe dizi tanımlamak

Bir dizi oluşturduktan hemen sonra o dizinin içine sonsuza kadar daha dizi oluşturabiliriz. Aynı alt kategori mantığı gibi düşünebilirsin. Yine bunu ister fonksiyon ile istersen de bodoslama olarak yapabilirsin:

$yemek["tatlı"] = array("pasta", "kurabiye", "şeker"); $yemek["acı"] = array("biber", "acılı adana", "meksika sosu");   echo 'Ben ' . $yemek["tatlı"][0] . ' yedim';

Ekranda Ben pasta yedim yazar. Burada olduğu gibi istediğin kadar içe içe dizi oluşturabilirsin. Bir de fonksiyon kullanmadan göstereyim:

$yemek["tatlı"][0] = "pasta"; $yemek["tatlı"][1] = "kurabiye"; $yemek["tatlı"][2] = "şeker";   $yemek["acı"][0] = "biber"; $yemek["acı"][1] = "acılı adana"; $yemek["acı"][2] = "meksika sosu";   echo 'Ben ' . $yemek["tatlı"][0] . ' yedim';

Dizi silmek

Oluşturduğun dizilerden birini eksiltmek ya da tamamını yok etmek için değişkenleri yok etmekte kullandığımız unset() fonksiyonunu kullanıyoruz. İşin aslı bu fonksiyon tüm değişken tiplerini yok etmekte kullanabilirsin.

$meyveler[0] = "Elma"; $meyveler[1] = "Armut";   // sadece bir diziyi silmek için: unset($meyveler[0]); // tamamını silmek için: unset($meyveler);

Dizinin tümünü yazdırmak

Eğer biz gerçekten bir diziyi olduğu gibi tüm içindekilerle ekrana yazdırmak istiyorsak print_r() fonksiyonunu kullanacağız. Bu bize içine yazdığımız dizinin sahip olduğu tüm anahtarları ve değerlerini gösterir:

$renkler = array("mavi", "turuncu", "yeşil"); print_r($renkler);

Ekranda şöyle bir çıktı belirir:

Array (     [0] => mavi     [1] => turuncu     [2] => yeşil )

Dizi yaptığınız bir değişkeni herhangi bir anahtar kullanmadan direkt olarak hep kullandığımız ekrana yansıtma fonksiyonu olan echo ile ekrana yazamıyoruz.
Çünki adı üstünde dizi birden fazla değere sahip olduğu için tek başına yazdırmaya kalktığınızda “Array” şeklinde sonuç alırsın. Hemen bunun nasıl olacağını da göstereyim:

$renkler = array("mavi", "turuncu", "yeşil"); echo $renkler;

Bir diziyi herhangi bir anahtarını belirtmeden yazdırmaya çalıştığımız için ekranda uyarı babında yalnızca Array yazar.

Dizilerin eleman sayısını bulmak

Bir dizide kaç eleman olduğunu saymak için count() fonksiyonunu kullanıyoruz. Hemen basit bir örnek ile göstereyim:

$renkler = array("mavi", "turuncu", "yeşil"); echo count($renkler);

Ekranda 3 yazar. Çünkü $renkler dizinin 3 elemanı var.

Dizileri sıralama

Dizileri 2 alanda sıralayabiliyoruz. Birincisi anahtara göre sıralama, diğeri ise değerlere göre sıralama. Bunlarında bir miktar fonksiyonlar ile yapıyoruz.
Tüm sıralama fonksiyonlarını bir liste halinde yazayım ve bir örnek ile açıklayayım:

Fonksiyon	Açıklaması
sort()	Değere göre küçükten büyüğe sıralar. Anahtarıyla olan ilişkisini bozar.
rsort()	Değere göre büyükten küçüğe sıralar. Anahtarıyla olan ilişkisini bozar.
asort()	Değere göre küçükten büyüğe sıralar. Anahtarıyla olan ilişkisini bozmaz.
arsort()	Değere göre büyükten küçüğe sıralar. Anahtarıyla olan ilişkisini bozmaz.
ksort()	Anahtara göre küçükten büyüğe sıralar.
krsort()	Anahtara göre büyükten küçüğe sıralar.

Örnek:

$kelimeler = array("cam", "araba", "balon"); sort($kelimeler); print_r($kelimeler);

Çıktısı:

Array (     [0] => araba     [1] => balon     [2] => cam )

Otomatik tanımlanmış diziler

PHP kodları çalıştırdığında sayfaya otomatik olarak bir takım fonksiyonların tanımlandığı gibi bazı değişkenlerde tanımlanır.
İçinde kodun çalıştığı sayfanın konumunu, tarihi, sunucunun IP adresini, giren kişinin IP adresini ve bunun gibi daha bir çok veriyi bize ileten bazı değişkenler oluşturur. Bunlara genel olarak “Global değişkenler” diyoruz. Tanımlanan global değişkenler dizi olarak tanımlanır ve bir değişken ile bir çok değeri bize gönderir.

$_SERVER global dizisi

Bu global değişkenlerin en başında $_SERVER geliyor. Adı üstünde içinde server verilerine ve sayfaya giren ziyaretçilerin IP adresi, browser verileri gibi değerlerine ulaşabiliyoruz.
$_SERVER dizinin tüm değerlerini ele almak için hemen onu print_r() ile ekrana yazdırarak neyin ne olduğunu belirteyim:
Not: Anlatma gereği duymadığım ve senin henüz kullanmaya ihtiyacın olmayacak olan bazı değerleri atladım.

Array (     [HTTP_USER_AGENT] => Ziyaretçinin browser bilgileri     [SERVER_NAME] => Serverin adı     [SERVER_ADDR] => Server IP adresi     [SERVER_PORT] => Server portu     [REMOTE_ADDR] => Ziyaretçinin IP adresi     [DOCUMENT_ROOT] => Dosyanın ana dizini     [SCRIPT_FILENAME] => Çalışan scriptin dizi adresi     [REQUEST_URI] => Şu an hangi adreste olduğu     [SCRIPT_NAME] => Çalışan dosyanın adı     [PHP_SELF] => Burası da çalışan dosyanın adı     [REQUEST_TIME] => Şu anki zaman )

Dizileri nerede kullanabilirim?

Bu konuda kafanda kullanımı hakkında biraz daha fazla şey canlanması için bir örnek daha verebilirim. Mesela benzer türde verileri tek bir değişkene koyarak tek bir değişken ile tüm ihtiyaç duyduğun verilere ulaşabilirsin:

$mesaj["baslik"] = "Selam Dünya!"; $mesaj["icerik"] = "Selamlar, bu sadece PHP'de dizileri daha iyi anlamamız için bir örnek"; $mesaj["yazar"] = "Fatih"; $mesaj["tarih"] = "27 Mayıs 2010 Perşembe";

Gördüğün gibi sadece $mesaj değişkeni ile bir mesajın tüm verilerini ayrı ayrı ve düzenli bir şekilde tutmuş oldum.
Bir sonraki PHP dersinde ve bir başka serüvende görüşmek üzere hoşçakalın.